Ý nghĩa của Lễ hội Vật cầu nước Bắc Giang

Đây là một trong những nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của nhiều thế hệ người làng Vân, gắn liền với một điển tích thú được lưu truyền ly kỳ trong dân gian.

Điển tích kể rằng, Thánh Tam Giang sau khi phò vua Triệu Quang Phục đánh thắng giặc Lương tại đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá, làm loạn. 

Lũ quỷ đen ra điều kiện rằng nếu chúng thắng thì đại quân sẽ phải thưởng lớn cho chúng. Và ngược lại, nếu thua thì chúng sẽ quy phục về hầu hà nhà Thánh.

Hình ảnh lễ hội vật cầu tại Bắc Giang

Kết quả đã rõ, lũ quỷ đen thua trận, một phép quy phục Đức Thánh Tam Giang. Sau đó dân làng đã mở hội ăn mừng, lấy hình tượng quân cầu để biểu trưng, ghi nhớ tới cuộc chiến. Một bên là đại diện cho quân nhà Thánh, một bên là lũ quỷ nước.

Ngoài ra, hội Vật cầu nước Bắc Giang không chỉ mang ý nghĩa mừng chiến thắng mà còn thể hiện được ước nguyện của người dân, cầu cho một năm trồng trọt lúa nước mưa thuận gió hòa. Mùa màng bội thu, dân chúng được ấm no.

Lễ hội này gắn chặt với tín ngưỡng thờ thần Mặt Trời - biểu tượng truyền thống của nền văn minh lúa nước.

Diễn biến lễ hội Vật cầu nước Bắc Giang 

Lễ hội diễn ra ngay tại sân Đền rộng hơn 200 mét vuông. Sân đền được đổ đầy đất bùn. Sau đó để làm loãng phần đất đó ra, các cô gái mặc đồ truyền thống của làng quê Bắc Bộ sẽ dùng quang gánh, đổ nước sông Cầu do mình gánh vào.

Nước gánh về chỉ được đựng trong chum sành Thổ Hà - loại chum đặc biệt dùng để ngâm rượu. 

Một vật không thể không nhắc tới trong hội Vật cầu nước Bắc Giang đó chính là quả cầu làm bằng gỗ mít chắc chắn. Cầu có trọng lượng lên tới 20 kilogram, hình dáng đại diện cho nguồn năng lượng dương (thần Mặt Trời).

Quả cầu trong lễ hội

Lỗ cầu sẽ tượng trưng cho năng lượng âm. Khi âm dương hòa hợp sẽ mang tới cho người dân cuộc sống ấm no, hạnh phúc, vạn sự bình yên, mọi sự hòa hợp.

Đến năm 2022, lễ hội Vật cầu nước Bắc Giang đã được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch trao bằng công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Luật chơi như sau: 

Đội cầu gồm 16 thanh niên trai tráng khỏe mạnh, khôi ngô, tuấn tú được tuyển chọn từ 5 xóm trong làng. 16 chàng trai này sẽ được huấn luyện những kỹ năng rồi sau đó chia làm hai giáp đấu là giáp trên và giáp dưới.

Đặc biệt, những chàng trai này sẽ được coi là những quân cầu và họ sẽ phải giữ mình thanh tịnh, kiêng chuyện yêu đương trong một vài tuần theo tục lệ của dân làng.

Sau khi các bô lão đã hoàn thành thủ tục dâng hương, 16 chàng trai sẽ đóng khố để thực hiện nghi lễ tế Đức Thánh Tam Giang. Quả cầu được chủ tế gieo xuống sân Đền đã chuẩn bị sẵn. Các quân cầu lao vào và tranh cướp quả cầu trong sân.

Các "quân cầu" được tuyển chọn kỹ càng

Hai phía đầu sân đầu có lỗ tròn, sâu 1 mét, rộng nửa mét. Đội chiến thắng sẽ là đội có người ôm được cầu và nhảy xuống lỗ của đối phương.

Hành động tranh cướp cầu trong lễ hội là để tượng trưng cho hoạt đột giành lấy mặt trời, mang lại ánh sáng cho cây trồng và vật nuôi trong làng.

Giáp Trên và giáp Dưới phải tranh giành nhau để di chuyển quả cầu một cách khéo léo nhất về phía hố của đối phương.

Mỗi khi quả cầu rơi xuống bùn, 16 quân cầu phải thực hiện thao tác nâng cầu lên rồi mới được hạ xuống để thể hiện sự tôn trọng của họ dành cho biểu tượng thần mặt trời.

Trận Vật cầu nước Bắc Giang diễn ra kịch tính với trái cầu nặng hàng chục kilogram bên dưới và tiếng reo hò của những người xem bên trên. 

Lễ hội diễn ra vô cùng sôi động

Lễ hội thu hút được đông đảo du khách và người dân ở mọi lứa tuổi đến xem. Đặc biệt, ngay cả những vị khán giả cũng đều có tinh thần lăn xả, không ngại dính bùn đất. Mọi người đều muốn ngồi sát sân đấu để được bùn văng quanh mình.

Vì theo họ quan niệm thì càng dính nhiều bùn từ trận đấu, người xem sẽ càng nhận được nhiều may mắn. Tinh thần thi đấu quyết liệt giữa hai giáp nhưng không được có những hành vi thái quá, gây tổn thương cho người chơi.

Bởi suy cho cùng, tính chất của trò chơi là mang ý nghĩa tốt lành, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng màu mỡ, tốt tươi.

Khi xóm có đội chiến thắng thì người dân sẽ tràn xuống sân đấu và trét bùn lên nhau để ăn mừng. 

Người xem cũng không ngại việc lấm bùn

Mặc dù lễ hội Vật cầu nước Bắc Giang được tổ chức 4 năm một lần, phần thưởng mang ý nghĩa tinh thần, thế nhưng người dân vẫn rất nhiệt tình tham gia và giữ gìn, tốt trọng nét văn hóa đặc sắc này.

Hôm nay, ngày 21/5/2024, người dân làng Vân sẽ tổ chức lễ tế ở đền Chính và tổ chức thêm một vài trò chơi dân gian vào buổi sáng. Sau đó buổi chiều là thời gian diễn ra chung kết của Lễ hội Vật cầu nước năm nay.

Nếu có cơ hội thì hãy tham gia ngay bạn nhé!