Lễ hội Katê: Nét văn hóa tâm linh đặc sắc của người Chăm

Lễ hội Katê (hay còn gọi là Mbang Katé) là lễ hội lớn nhất và có ý nghĩa quan trọng bậc nhất trong đời sống tinh thần của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn, chủ yếu tập trung tại hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận.

Thời gian và Ý nghĩa

Thời gian: Lễ hội Katê thường diễn ra vào tháng 7 theo lịch Chăm (khoảng cuối tháng 9 hoặc tháng 10 Dương lịch hằng năm).

Ý nghĩa:

Tưởng nhớ: Là dịp để người Chăm tưởng nhớ công ơn các vị thần linh như: Thần Pô Klong Garai, Nữ thần Pô Sah Inư, cùng các vị vua, tổ tiên đã có công dựng nước và bảo vệ cuộc sống.

Cầu mong: Cầu xin các vị thần ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và cầu mong cho sự sinh sôi, nảy nở của con người và vạn vật.

Gắn kết cộng đồng: Là dịp để các thành viên trong gia đình, dòng tộc và cộng đồng làng xã đoàn tụ, thăm hỏi, chúc phúc và thắt chặt tình đoàn kết.

Trình tự và Nghi thức Chính

Lễ hội Katê thường được tổ chức theo trình tự kéo dài trong nhiều ngày tại ba không gian chính, thể hiện tính thiêng liêng và cố kết cộng đồng:

1. Tại Đền Tháp (Bi môn, Kalan) - Lễ chính

Đây là nơi diễn ra các nghi thức trang trọng nhất, thường tại các cụm tháp tiêu biểu như Tháp Pô Klong Garai (Ninh Thuận) và Tháp Pô Sah Inư (Bình Thuận). Các nghi thức quan trọng bao gồm:

- Lễ Rước Y trang Thần linh: Nghi lễ mở đầu trọng thể, trong đó y phục của các vị thần được lưu giữ tại cộng đồng người Raglai sẽ được rước về đền tháp trong tiếng trống Ginăng và kèn Saranai rộn rã. Đây là biểu tượng của tình đoàn kết keo sơn giữa hai dân tộc.

- Lễ Mở cửa Tháp (Pơh Băng Yang): Làm phép khai thông cửa tháp.

- Lễ Tắm Tượng và Thay Y phục Thần: Chức sắc tôn giáo thực hiện nghi thức tắm tượng Linga - Yoni (bệ thờ thần) bằng nước thơm và thay y phục mới cho thần.

- Đại lễ Cúng mừng Katê: Lễ cúng chính thức để tạ ơn và cầu an.

2. Tại Làng (Paley)

Sau phần lễ tại tháp, lễ hội tiếp tục tại các làng Chăm với phần Hội mang đậm tính dân gian, sôi nổi:

- Các hoạt động văn hóa, văn nghệ với những điệu múa quạt, múa trống Ginăng truyền thống.

- Các trò chơi dân gian như thi đội nước vượt chướng ngại vật, thi dệt vải, giao lưu nghệ thuật.

3. Tại Gia đình (Nga wôm)

Đây là ngày cuối cùng, mỗi gia đình tự tổ chức cúng lễ tại nhà để tưởng nhớ ông bà, tổ tiên, cầu mong sức khỏe, hạnh phúc và bình an cho cả nhà.

Lễ hội Katê không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn là nơi lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa, nghệ thuật dân gian độc đáo của người Chăm, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến chiêm ngưỡng.